چهارچوب مقاله و اصول مقاله نویسی

مقاله نویسی بدون درک صحیحی از معنای مقاله امکان پذیر نیست. Article: مقاله، ماده، بند، گفتار، فقره، فصل. این تعریفی است که گوگل ترنسلیت از ترجمه واژه مقاله ارائه می‌دهد. حال‌آنکه در محافل علمی-تحقیقاتی و هنری- ادبی و حتی اجتماعی مقاله معانی گسترده‌تری را شامل می‌شود. مقاله با توجه به مفاهیم آن بر طبق اصولی مشخص تنظیم می‌شود و مقاله نویسی مبحثی است که مورد توجه عموم فرهیختگان می‌باشد. با توجه به اهمیتی که مقاله نویسی در بین دانشجویان و محققین دارد در این مطلب اصول مقاله نویسی در انواع مقالات را بررسی می‌کنیم.

مقاله چیست؟

دایره المعارف بریتانیکا مقاله را انشایی با حجم متوسط می‌داند که در باب موضوعی مشخص به روشنی و وضوح بحث می‌کند و حدود آن توسط نویسنده مشخص می‌شود. در اصطلاح علمی مقاله نگارشی آکادمیک است که نتایج پژوهش‌های علمی محققین در حوزه‌ای خاص را بیان می‌کند. مقاله با هدف بررسی و تحقیق پیرامون موضوعی مشخص در حوزه علمی، ادبی، اجتماعی، اخلاقی و دیگر مسائل نوشته شده و سعی در اثبات و یا نفی موضوع دارد.

انواع مقاله

مقاله گستره و فراوانی بسیاری دارد و شامل طیف وسیعی از نوشته‌هاست. با این همه می‌توان مقاله را به دو نوع متفاوت تقسیم بندی کرد

الف- مقاله‌ی علمی- تحقیقی

لازم به ذکر است که همه مقالات بر پایه بررسی و تحقیق بنا می‌شود ولی در این تقسیم بندی منظور از مقاله علمی در واقع مقاله علمی و تحقیقاتی است. چنانچه پس از تحقیق و بررسی با اصول علمی، از فرضیه‌ای نتیجه گیری شود و آخرین نتایج به دست آمده از پژوهش علمی به صورت نوشتار مورد بحث و بررسی قرار گیرد، مقاله تحقیقی نوشته شده. این گونه مقالات توسط افراد متخصص به تحریر در می‌آید و اغلب پس از کشف تازه و نتیجه تحقیق جدید، پژوهشگر نتیجه تحقیق خود را در قالب یک مقاله چاپ و انتشار می‌دهد. مقالات علمی ترویجی، مقاله پژوهشی، مقالات مروری، کنفرانسی، مقالات ISI، از انواع مقالات علمی تحقیقی می‌باشند.

ب- مقاله‌ی اجتماعی- انتقادی

این نوع از مقالات در رابطه با موضوعات اجتماعی و مسائلی که با جامعه مرتبط است تهیه می‌شوند. در زندگی اجتماعی، مشکلات، تضادها، تبعیض‌ها، بی عدالتی‌ها و ناهمواری‌هایی به وجود می‌آید که به مقتضای تربیت در خانواده، شغل، میزان تحصیلات و مواردی از این قبیل متفاوت است. مقاله‌های اجتماعی می‌توانند به موضوع‌های علمی، ادبی و یا تاریخی ارتباط پیدا کنند که با روش مشاهده و تجربه و یا مطالعه نتیجه حاصل می‌شود. مقاله اجتماعی گاهی با لحنی انتقادآمیز و کنایه دار همراه است و از عادات غلط اجتماعی، مسائل اخلاقی مرسوم، شیوه‌های ناصواب می‌گوید، دردها و نقاط ضعف را نشان می‌دهد.

ویژگی‌های نویسنده مقاله

۱-آگاهی از موضوع- محقق باید از روی دانش و آگاهی نسبت به موضوع مورد نظر دانش اقدام به نگارش مقاله کند.

۲-نویسنده مقاله باید بدون اعمال فشار و به دور از تنش‌های روانی و با آزادی عمل بتواند بنویسند. مقاله نویسی توام با آرامش انجام می گیرد.

۳-نویسنده مقاله باید صداقت داشته باشد و بدون پیش داوری و بر اساس شواهد بنویسد و به نگارش خود اعتقاد داشته باشد.

۴-مقاله به دور از تملق و چاپلوسی است و برای تملق شخص و یا گروهی نوشته نمی‌شود لذا ضروری است که با این کار ارزش و اعتبار مقاله را زیر سؤال نبرید. بدیهی است نویسنده موظف به رعایت عفت کلام نیز می‌باشد.

عناصرتشکیل دهنده‌ی مقاله

به طور کلی در شیوه نگارش مقالات چهار بخش اصلی مورد توجه قرار می‌گیرد. ۱- موضوع ۲- مقدمه ۳- متن ۴- نتیجه.

۱- موضوع – موضوع مقاله تعیین کننده عنوان مقاله است. عناوین می‌توانند یک، دو و یا چند کلمه‌ای باشند. انتخاب عنوان مناسب می‌تواند موضوع مقاله را به درستی نشان دهد. عنوان ممکن است یک جمله پرسشی و یا خبری باشد و از اهمیت خاصی برخوردار است.

۲- مقدمه-به طور معمول مقدمه در ابتدای مقالات نوشته می‌شوند و این کار با توجه به سلیقه نویسنده انجام می‌گیرد. در پاره‌ای از موارد می‌توان نوشتن مقدمه را پس از اتمام نگارش مقاله نیز انجام داد. مقدمه بخشی است که نویسنده می‌تواند خواننده را به خواندن متن اصلی تشویق کند.

۳-متن-اساسی ترین بخش هر مقاله‌ای را متن اصلی تشکیل می‌دهد. در متن می‌بایست به تجزیه و تحلیل مسئله پرداخت و موضوع مقاله را به درستی و با دلایل قابل قبول تأیید و تفسیر کرد. بدنه اصلی هر مقاله‌ای به قوی بودن متن وابسته است. متون ضعیف و بدون ارائه شواهد کافی، از ارزش و اعتبار مقالات کم می‌کنند.

۴- نتیجه گیری- این بخش در مقالات علمی –تحقیقاتی با توجه به نتایج به دست آمده تنظیم می‌شود ولی در مقالات اجتماعی-انتقادی ممکن است نویسنده از نتیجه گیری مستقیم خودداری کرده و نتیجه گیری و قضاوت را بر عهده خوانندگان بگذارد.

مقاله نویسی و مراحل آن

الف- پس از انتخاب موضوع، تحقیق و بررسی در باب موضوع انتخابی و تنظیم طرح اولیه. از کجا باید شروع کرد؟ به چه نتایجی خواهید رسید؟ و سؤالاتی از این قبیل را به درستی بررسی کنید

ب- یادداشت برداری از منابع: منابع را مشخص کرده و از نکات مهم آن یادداشت برداری کنید. ثبت نشانی دقیق منابع در مراحل بعدی مورد نیاز است. مقالات علمی بدون ارائه منابع معتبر ارزش چندانی ندارند.

ج- تنظیم و اصلاح یادداشت ها-در این مرحله پیش نویس مقاله را آماده کنید و یادداشت‌های پراکنده را تنظیم کنید. برای مباحث ترتیب منظم و منطقی در نظر بگیرید و با عناوین مناسب مباحث را مشخص کنید.

د- تهیّه متن نهایى مقاله- پیش نویس ها را ویرایش کرده و اصلاحات لازم را انجام دهید. متن مقاله را پاکنویس کرده و ازنظر قواعد دستوری و نگارشی بررسی کنید.

ه- عنوان و منابع- در این مرحله می‌توانید با توجه به مقاله عنوان را اصلاح کرده و در ابتدای مقاله بنویسید. ذکر منابع با جزئیات را نیز در انتهای مقاله و با دقت انجام دهید.

یکی از مواردی که ضروری است توسط پژوهشگران حتما رعایت شود، رعایت نکات و قواعد نگارشی است. برای آشنایی با برخی از موارد نگارشی می‌توانید به مطلب، روش تایپ نیم فاصله در ورد مراجعه کنید.